संक्षेप रामायणम् - २५

श्लोकः 

तं व्रजन्तं प्रियो भ्राता लक्ष्मणोऽनुजगाम ह । 

स्नेहाद्विनयसम्पन्नः सुमित्रानन्दवर्धनः ।। २५ ।।

सन्धिः 

तम् + व्रजन्तम् = तं व्रजन्तम् । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

व्रजन्तम् + प्रियः = व्रजन्तं प्रियः । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

प्रियः + भ्राता = प्रियो भ्राता ।  विसर्ग सन्धिः - उकारः - अतो रोरप््लुतादप्‌लुते, स्वर सन्धिः -  अाद् गुणः 

भ्राता + लक्ष्मणः = भ्राता लक्ष्मणः 

लक्ष्मणः + अनुजगाम = लक्ष्मणोऽनुजगाम ।  विसर्ग सन्धिः - उकारः - अतो रोरप््लुतादप्‌लुते, स्वर सन्धिः -  अाद् गुणः, स्वर सन्धिः - एड् पदान्तादति

अनुजगाम + ह = अनुजगाम ह ।

स्नेहात् + विनयसम्पन्नः = स्नेहाद्विनयसम्पन्नः ।  व्यञ्जन सन्धिः - झलां जशोऽन्ते

विनयसम्पन्नः + सुमित्रानन्दवर्धनः = विनयसम्पन्नः सुमित्रानन्दवर्धनः

Meaning: 

तम् = him

व्रजन्तम् = at the end of his walk

प्रियः = loving

भ्राता = brother

लक्ष्मणः = Lakshmana

अनुजगाम = followed

ह = for the meter? 

स्नेहात् = for affection

विनयसम्पन्नः = rich in humility

सुमित्रानन्दवर्धनः = Sumitra's son ?

Summary: 

Affectionate brother Lakshmana/Sumitra's son follows Rama with humility

संक्षेप रामायणम् - २४

श्लोकः 

स जगाम वनं वीरः प्रतिज्ञामनुपालयन् । 

पितुर्वचननिर्देशात् कैकेय्याः प्रियकारणात् ।। २४ ।।

सन्धिः 

सः + जगाम = स जगाम ।  विसर्ग सन्धिः -  लोपः शाकल्यस्य

जगाम + वनम् = जगाम वनम्

वनम् + वीरः = वनं वीरः । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

वीरः + प्रतिज्ञाम् = वीरः प्रतिज्ञाम् ।

प्रतिज्ञाम + अनुपालयन् = प्रतिज्ञामनुपालयन्  ।

पितुः + वचन = पितुर्वचन । विसर्ग सन्धिः - रेफः - रो रि

वचन + निर्देशात् = वचन निर्देशात् 

निर्देशात् + कैकेय्याः = निर्देशात् कैकेय्याः 

कैकेय्याः + प्रियकारणात् = कैकेय्याः + प्रियकारणात् । विसर्ग सन्धिः - उपद्मानीयः - कुप्वो पौ

Meaning: 

सः =  He

जगाम = go 

वनम् = forest

वीरः = brave 

प्रतिज्ञाम् = promise/pledge

अनुपालयन् = take care of

पितुः = Father

वचन = words

निर्देशात् =  direction

कैकेय्याः =  Of Kaikeyi's

प्रियकारणात् = for the sake of ? 

Summary:

To take care of Dasharatha's promise, Rama was asked to go the forest, by the Father's orders (words) and for the sake of Kaikeyi's reason. 

संक्षेप रामायणम् - २३

श्लोकः 

स सत्यवचनाद्राजा धर्मपाशेन संयतः ।

विवासयामास सुतं रामं दशरथः प्रियम् ।। २३ ।। 

सन्धिः 

सः + सत्यवचनात् = स सत्यवचनात् । विसर्ग सन्धिः -  लोपः शाकल्यस्य

वचनात् + राजा = वचनाद्राजा । व्यञ्जन सन्धिः - झलां जशोऽन्ते

राजा + धर्मपाशेन = राजा धर्मपाशेन 

धर्मपाशेन + संयतः = धर्मपाशेन संयतः 

विवासयामास + सुतम् = विवासयामास सुतम् 

सुतम् + रामम् = सुतं रामम् । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

रामम् + दशरथः = रामं दशरथः । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

दशरथः + प्रियम् = दशरथः प्रियम्

Meaning: 

सः = He

सत्यवचनात् = for his word

राजा = King

धर्मपाशेन = by the rope of Dharma

संयतः = held together

विवासयामास = send forth for

सुतम् = son

रामम् = Rama  

दशरथः = Dasharatha

प्रियम् = loved one

Summary: 

Held by the rope of Dharma, Dasharatha sent forth for his loving son, Rama. 

संक्षेप रामायणम् - २२

श्लोकः

पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत । 

विवासनं च रामस्य भरतस्यभिषेचनम् ।। २२ ।। 

सन्धिः 

पूर्वम् + दत्तवरा = पूर्वं दत्तवरा । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

दत्तवरा + देवी = दत्तवरा देवी

देवी + वरमेन = देवी वरमेन 

वरमेन + मया = वरमेन मया 

मया + चत = मया चत

विवासनम् + च = विवासनं च । व्यञ्जन सन्धिः - मोऽनुस्वारः 

च + रामस्य = च रामस्य 

रामस्य + भरतस्यभिषेचनम् = रामस्य भरतस्यभिषेचनम्

Meaning: 

पूर्वम् = previously

दत्तवरा = given boon

देवी = queen

वरमेन = by a boon? 

मया = by me

चत = and ....

विवासनम् = banishing/expulsion

च = and

रामस्य = Rama's

भरतस्यभिषेचनम् = Bharatha's coronation

Summary: 

The queen wanted Rama's explusion and Bharatha's (her son's) coronation based on a 

previous boon/wish given by the King.